“Coñeciamos as publicacións da época –La Codorniz, El Papus, El Jueves...–, logo, como non iamos ter nós unha revista de humor propia, cunha identidade galega?”. En Galicia, explica o debuxante Paco Oti, tamén houbo naqueles anos 80 unha iniciativa que, desde unha pluralidade ilimitada, analizaba a realidade do momento desde o humor, o literario e, sobre todo, o gráfico. Can sen dono foi o seu nome.
Oti é o comisario da mostra que mañá se inaugura no Museo do Humor de Fene para honrar a memoria dunha experiencia única que, lembra, nacera ao abeiro do Seminario Galego do Humor que abandeirara en Sada Isaac Díaz Pardo. Era finais de 1982. “Foi todo un bombazo; unha presentación tan ben preparada que nos fixo ver que esa xente de Vigo traballaba moito e moi ben”, lembra o comisario da exposición. Alí se presentou e pouco despois saíu o número cero, baixo a dirección de Pepe Carreiro, a coordinación de Gogue e a edición de Antón Mascato. Os tres acudirán mañá ao acto de inauguración (20.00 horas) e participarán no coloquio que dará por iniciada a estadía –até o 27 de outubro– dunha mostra na que amosarán debuxos orixinais, reproducións das 27 portadas e correspondencia, entre outros contidos.
Detrás deste material está a man paciente do cabanés Paco Oti, que, ademais de ser colaborador de Can sen dono, atopou o material que estaba depositado na Biblioteca de Galicia, xermolo do que a partir de mañá poderá verse no museo fenés, colaborador necesario ao longo do proceso de compilación e “marco indicado”, precisa, para mostralo ao público coincidindo coas catro décadas desde a súa saída.
Profesionalización
Oti non dubida en sinalar que o balance de Can sen dono foi “absolutamente positivo en moitos aspectos”. Así, sostén que “ademais de servir de plataforma para todos os artistas gráficos, tamén abriu a porta á profesionalización de moita xente”. Ese proceso foi, dalgunha maneira, o responsable de que, a xuízo de Oti, a revista tivese un final. “Os proxectos”, apunta, “o mesmo que nacen teñen a súa data de caducidade. A xente que a fundou foi desenvolvendo a súa propia vida profesional e chega un momento en que tes que decidir para onde tirar: se continuar con iso (a revista saía polo entusiasmo e o esforzo colectivo e altruísta, sobre todo de Mascato, Gogue e Carreiro) ou priorizar a túa carreira”.
Entre 1983 e 1989, Can sen dono foi quen de facerse un oco entre o público. “Todo foi in crescendo, paulatinamente, porque, claro, había que inventalo todo: non había distribuidoras para produtos que comezaban de cero e moitas veces os propios autores faciamos ese labor. Era máis un traballo cooperativo que outra cousa”, rememora Oti.
Un dos factores que tería contribuído a ese éxito foi a pluralidade. “Era unha revista moi aberta”, di, “na que participaba todo tipo de xente –desde militantes da UPG a falanxistas– sen censura. Iso deulle unha amplitude enorme á publicación, pola que pasamos todos os debuxantes galegos dunha ou doutra forma”.
Oti non minimiza a base política que, por forza, ten que ter o humor. “O humor sempre é político”, afirma, “igual que o teatro ou outras artes: incide na sociedade dalgún xeito para intentar seducila, facela cambiar de opinión ou abrir as portas e as xanelas que hai que abrir para coñecer as verdades”.
Sería repetible hoxe a iniciativa? Oti teno claro: “Coido que non se darían as circunstancias porque a política mudou moito, ao igual que a idea que a sociedade ten sobre a política. Cando cambian os paradigmas, cambia tamén o comportamento de cada un. Non sei se sería posible un proxecto tan plural. Eu, desde logo, non o intentaría!”. l
